Les 6 - Inspraak op het werk

In veel bedrijven kunnen werknemers inspraak hebben via de ondernemingsraad.

Bedrijven met 50 of meer medewerkers zijn wettelijk verplicht een ondernemingsraad of OR in te stellen. De ondernemingsraad heeft een aantal taken. De ondernemingsraad controleert of de werkgever bepaalde wettelijke voorschriften nakomt, bijvoorbeeld op het gebied van arbeidstijden en het minimumloon. Een andere taak van een OR is het meebeslissen over regelingen voor goede arbeidsomstandigheden voor de medewerkers.

Een OR bestaat uit werknemers uit het bedrijf die namens het personeel overleg voeren met de bestuurder van de organisatie (doorgaans de directeur). Een OR heeft een aantal rechten:

  • Recht op informatie – De OR heeft het recht op alle informatie die voor de vervulling van zijn taak nodig is. Minimaal twee keer per jaar vindt een overlegvergadering plaats over de algemene gang van zaken van de onderneming.
  • Adviesrecht – Voor belangrijke financiële, economische en organisatorische besluiten moet de bestuurder advies vragen aan de OR. Het advies is niet bindend, maar moet wel serieus genomen worden. Als het advies genegeerd wordt, moet dat schriftelijk gemotiveerd worden.
  • Instemmingsrecht – Voor besluiten die betrekking hebben op personele regelingen moet de bestuurder instemming vragen. Als de OR niet akkoord gaat, mag de bestuurder de regeling niet uitvoeren. Doet hij dat toch, dan kan de OR de nietigheid van het besluit inroepen en zo nodig naar de kantonrechter stappen.
  • Initiatiefrecht – De OR kan ook zelf met voorstellen komen waarvan hij denkt dat dit goed is voor de organisatie en/of de medewerkers.

Personeelsvertegenwoordiging

Bedrijven met minder dan 50 medewerkers kunnen een personeelsvertegenwoordiging (PVT) installeren. Dit is alleen verplicht als de meerderheid van de medewerkers daarom vraagt. Ook een PVT heeft instemmingsrecht, adviesrecht en recht op informatie. Een personeelsvertegenwoordiging bestaat uit minstens drie werknemers die regelmatig met de werkgever overleggen. Een personeelsvertegenwoordiging heeft minder bevoegdheden dan een ondernemingsraad.

De vakbond

Een andere manier waarop werknemers inspraak kunnen hebben, is via de vakbond. Een vakbond is een organisatie die opkomt voor de rechten van de werknemers van een bedrijf of bedrijfstak. Elke werknemer kan lid worden van de vakbond die bij zijn bedrijf of bedrijfstak hoort. Voorbeelden van vakbonden zijn de Algemene Onderwijsbond (AOb) voor mensen die in het onderwijs werken en de politievakbond ACP voor alle medewerkers bij de politie.

  • Werknemersorganisaties:
    Een vakcentrale bestaat uit meerdere vakbonden. Vakcentrales worden ook wel werknemersorganisaties genoemd. De drie belangrijke vakcentrales in Nederland zijn de FNV, het CNV en de MHP.
  • Werkgeversorganisaties
    Deze organisaties zijn er voor de werkgevers, zij behartigen de belangen van de werkgevers en hun ondernemingen. De twee grootste werkgeversorganisaties in Nederland zijn het VNO-NCW en MKB-Nederland. VNO-NCW behartigt vooral de belangen van grote ondernemingen. MKB-Nederland is gericht op kleinere bedrijven met minder dan honderd werknemers.

Taken van de vakbond

Het kan voor een werknemer lastig zijn om invloed te hebben in een groot bedrijf of in de politiek. Vakbonden vertegenwoordigen grote groepen werknemers. Zij hebben de taak om op te komen voor de rechten van werknemers en namens hen te onderhandelen.

Een belangrijke taak van een vakbond is het voeren van onderhandelingen met werkgeversorganisatie over de cao. De belangen van werkgevers en van werknemers zijn verschillend. Werknemers willen bijvoorbeeld een zo hoog mogelijk salaris, terwijl werkgevers niet te veel geld uit willen geven aan lonen. Vakbonden en werkgeversorganisaties moeten dan samen compromissen sluiten over het loon en de werktijden van werknemers.

Een vakbond helpt als een bedrijf moet reorganiseren ook met het opstellen van een sociaal plan. Bij een reorganisatie van een bedrijf worden vaak werknemers ontslagen. In een sociaal plan staat waar ontslagen werknemers recht op hebben. In een sociaal plan staan bijvoorbeeld afspraken over ontslaguitkering en mogelijkheden die de werkgever biedt om werknemers te helpen bij het zoeken naar een andere baan.

Daarnaast overleggen vakbonden met de overheid.

Werkwijze van de vakbond

Vakbonden gebruiken verschillende middelen om hun doelen te bereiken. Dit doen zij in de eerste plaats door te onderhandelen met de werkgevers en eventueel ook met de overheid. Soms lukt het niet om via onderhandelingen overeenstemming te bereiken. Vakbonden kunnen dan besluiten actie te voeren, bijvoorbeeld door een staking te organiseren.

Arbowet

Passende arbeidsomstandigheden zijn belangrijke voorwaarden voor gezond en veilig werken. Medewerkers moeten hun werk kunnen doen zonder lichamelijke of geestelijke problemen op te lopen. De Arbowet geeft richting aan beleid en arbeidsomstandigheden die daaraan voldoen. Werkgever en werknemer zijn beiden verantwoordelijk voor die gezonde en veilige werkplek. De werkgever moet zorgen voor veilige en gezonde arbeidsomstandigheden. Van de werknemer wordt verwacht dat hij meewerkt aan het op een veilige manier benutten van deze omstandigheden en op een veilige manier zijn werkzaamheden verricht.

 

Toch kan het gebeuren dat je gezondheidsproblemen oploopt door het werk dat je doet of door iets wat er op je werk gebeurt. Voor een werknemer is het vervelend om (langdurig) ziek te zijn, maar het is extra vervelend omdat je inkomen verliest. Ook voor een werkgever is het vervelend als een werknemer ziek is, omdat het bedrijf dan minder kan produceren. Een werkgever loopt inkomsten mis als een werknemer ziek wordt, en moet de zieke werknemer vaak een tijd doorbetalen. De samenleving lijdt ook schade als veel werknemers ziek zijn. De overheid moet namelijk uitkeringen betalen aan mensen die lange tijd niet kunnen werken door ziekte.

Elke werkgever moet volgens de Arbowet maatregelen nemen om het risico op ziekte of ongevallen te verkleinen. Een werknemer in de bouw is bijvoorbeeld vaak verplicht om een helm te dragen. Sommige bedrijven roepen de hulp in van een arbodienst. Een arbodienst is een bedrijf dat werkgevers adviseert bij het bedenken van maatregelen die het ziekteverzuim in het bedrijf moet beperken.